فرار مغزها
فرار مغزها نوعی مهاجرت آگاهانه به دلیل دسترسی افراد متخصص به اطلاعات بیشتر است فرار مغزها علاوه بر مهاجرت نخبگان و متخصصان نوعی اجبار در مهاجرت این گروه نیز هست . یونسکو فرار مغزها را به عنوان شکل ناهنجار مبادله علمی بین کشورها تعریف کرده است که با جریان یک طرفه به سود کشورهای توسعه یافته مشخص می شود . تاریخچه مربوط به فرار مغزها برای اولین بار در اوایل دهه 1960 میلادی در فرانسه مطرح شد و در ایران از دهه 40 به عنوان آسیب اجتماعی آغاز شد . واژه مهاجرت نخبگان به خارج از کشور که درست پس از جنگ جهانی دوم یعنی زمانی که کشورهای غربی بازسازی ویرانه های ناشی از جنگ جهانی را آغاز کرد و در فرآیند صنعتی شدن خود به جذب نخبگان و متخصصین از کشورهای جهان سوم پرداختند . در فرار مغزها تعدادی از دانشمندان ، مخترعان ، مبتکران ، تکنسین ها ، مهندسان و پزشکان که سرمایه های انسانی محسوب می شوند که به دلایل گوناگون اجتماعی ، اقتصادی ، علمی و تخصصی مجبور به ترک وطن خود می شوند . در این مقاله به بررسی موضوع فرار مغزها می پردازیم .
تعریف فرار مغزها
اصطلاح فرار مغزها عبارت است از مهاجرت نیروهای متخصص و ماهر که جامعه به علم ، دانش ، تخصص ، و مهارت های فنی آن ها نیاز دارد ولی این نیروها به دلایل مختلف مهاجرت دایمی به کشورهای دیگر را ترجیح می دهند . بنابراین فرار مغزها نوعی مهاجرت محسوب می شود ولی این مهاجرت ویژگی ها و خصوصیات خاصی دارد که در آن فرار مغزها صورت می گیرد . فرار مغزها موقعی اتفاق می افتد که مهاجرت در بین دانشمندان ، متخصصان و صاحبان مهارت که جامعه به تخصص و مهارت آن ها نیاز دارد . طبق این تعریف مهاجرت نیروهایی که جامعه به تخصص و مهارت آن ها نیاز ندارد فرار مغزها گفته نمی شود و صرفاً مهاجرت گفته می شود . در تعریف دیگر می توان گفت فرار مغزها فرار سرمایه های انسانی است بنابراین منابع انسانی مانند دانشمندان ، مهندسان ، متخصصان ، نیروهای کارآمد و منابع سازمانی و نهادی به عنوان سرمایه های انسانی تلقی می شوند و فرار این نیروها باعث می شود که جامعه از علم ، تخصص و مهارت های فنی آن ها محروم شود .
فرار مغزها و اتلاف سرمایه های انسانی
مهاجرت نخبگان پدیده جدیدی نیست و در سراسر جهان وجود دارد و تا زمانی که این پدیده شکل منطقی و طبیعی داشته باشد و تابع عرضه و تقاضا باشد مشکلی به وجود نمی آورد اما به تدریج پیشرفت سریع برخی از کشورهای توسعه یافته از یک سو و عقب ماندگی بسیاری دیگر از کشورها و فراهم شدن شرایط زندگی بهتر از ابعاد گوناگون مانند پیشرفت علم و فراهم شدن زمینه تحقیق و پژوهش و شرایط اقتصادی و رفاهی بهتر از سوی دیگر باعث می شود افراد متخصص و ماهر به این کشورها مهاجرت کنند که این یک معضل اجتماعی و عدم تعادل نیروهای انسان در کشورها را به وجود می آورد که کشور ما ایران نیز با این معضل مواجه است . ایران در شرایطی با این پدیده مواجه است که نقش نیروی انسانی در توسعه 34 درصد است . هم چنین صندوق بین المللی پول ، ایران را جزء کشورهایی می داند که بیشترین فرار مغزها را دارد . واضح ترین تاثیر فرار مغزها در کشور اتلاف هزینه ها است . هزینه های که صرف تعلیم و تربیت نیروی ماهر و تحصیل کرده شده است زیان کشور ما از نظر فرار مغزها بالغ بر 38 میلیارد دلار است . اتلاف هزینه هایی که صرف تعلیم و تربیت می شود باعث عقیم ماندن آموزش می شود و از آن جایی که آموزش و پروش پیش نیاز و پیش شرط رشد و توسعه سریع می شود فقدان این نیروها تبعات مهم تری برای جامعه به همراه دارد .
برای اطلاعات بیشتر در مورد دیگر آسیب های اجتماعی مانند بیکاری ، روسپیگری ، طلاق ، فرار از خانه ، کودکان خیابانی ، کودکان کار و ... در کانال تلگرام روان شناسی اجتماعی متعلق به سایت مشاوره خانواده فیلیا عضو شوید . یا چرا افراد با هوش تمایل به ماندن ندارد و چگونه می توان برای آن ها در داخل کشور انگیزه ایجاد کرد با مشاوره تلفنی روانشناسی فیلیا تماس بگیرید تا از کمک مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی فیلیا استفاده کنید .
منابع :
ابعاد ، ریشه ها و پیامدهای فرار مغزها از پیرامون به مرکز ، شهرام نیا و اسکندی ، 1388
آسیب های اجتماعی ، با تاکید بر تئوری های زیربنایی و راهکارهای مقابله ای ، دکتر شعاع کاظمی ، و جاوید
جدیدترین مطالب فیلیا
