استرس و روش های مقابله با آن

استرس واقعیتی غیر قابل انکار در زندگی افراد است و هنگامی ایجاد می شود که نیازها بر فرد فشار می آورد یا از توان و قدرت فرد بالاتر باشد . 75 درصد بیماری های جسمی با استرس ارتباط دارند و این مسئله یکی از عوامل مؤثر در بیماری های قلبی و سرطان محسوب می شود . استرس در سازگاری افراد نیز نقش بسیار مهمی دارد . 

اگر افراد توانایی مقابله کارآمد و صحیحی با فشارها و استرس های زندگی خود نداشته باشند به مشکلات جسمی و روانی متعددی مبتلا شده و به مرور دچار فرسودگی می شوند .  آنچه اهمیت دارد این است که افراد فشارها و استرس های زندگی خود را شناخته و روش های مقابله با آن ها را یاد بگیرند . در این مقاله به بررسی موضوع استرس و روش های مقابله با آن می پردازیم . 

مقابله به چه معناست ؟

مقابله به افکار و اقداماتی اشاره دارد که از آن ها برای روبرو شدن با وضعیت تهدیدآمیز استفاده می شود . یک وضعیت استرس زا ممکن است تهدیدی برای شما محسوب شود اما لزوماً برای همسایه شما تهدید نیست . شما و همسایه‌ تان ممکن است تحت تأثیر همین وضعیت دچار استرس شوید ، اما دلایل هر کدام از شما متفاوت باشد ( مثلاً اوضاع برای شما جدید است ، اما برای همسایه شما غیرقابل پیش بینی است ) .

از این گذشته ، از آنجا که همه ما به دلایل مختلف دچار استرس می شویم ، باید راهکارهای متفاوتی برای مقابله انتخاب کنیم . همانطور که در ادامه مقاله می خوانید ، روش های مقابله با استرس مختلفی وجود دارند که برخی از آن ها از بقیه بهترند . روش های مقابله با استرس ، به روش های هیجان مدار و مسئله مدار تقسیم می شوند که در زیر مجموعه آن ها نیز هم روش های مثبت وجود دارند و هم روش های منفی . با این راهکارها در ادامه بیشتر آشنا می شوید .

روش های مقابله ای هیجان مدار

هر استرس و فشاری تعادل روانی – اجتماعی فرد را به هم می ریزد و باعث مشکلات زیادی مانند آشفتگی و ناراحتی در فرد می شود . با استفاده از مقابله های هیجان مدار ، افراد تلاش می کنند استرس را در زندگی خود حذف کنند یا احساس هایی مانند احساس غم ، ناراحتی ، احساس تنهایی ، غربت و ... را کم کنند .

از میان روش های مقابله ای هیجان مدار سالم و مثبت می توان به این رفتارها اشاره کرد : ورزش و تحرک بدنی ، گردش و تفریحات سالم ، دعا ، نذر ، صدقه ، درد دل کردن ، گوش کردن موسیقی ، مراقبه و فعالیت های هنری مانند نقاشی و فاصله گرفتن موقتی از موقعیت استرس زا .

از میان روش های مقابله ای هیجان مدار ناسالم و منفی می توان به این رفتارها اشاره کرد : مصرف سیگار ، قلیان ، مواد مخدر ، الکل ، مصرف دارو های روان گردان ، فرار ، صدمه به اموال دیگران ، افکار خودکشی و اقدام به خودکشی ، گوشه گیری و انزوا و خشم ، عصبانیت و حمله به دیگران .

راه های مقابله ای هیجان مدار ، راه حلی طولانی مدت ارائه نمی دهند و ممکن است عوارض جانبی منفی متعددی داشته باشند زیرا حل مشکل فرد را به تاخیر می اندازند . با این حال ، وقتی علت استرس خارج از کنترل فرد است می تواند انتخاب خوبی باشد . در این زمینه تفاوت های جنسیتی نیز مشاهده شده است و زنان بیشتر از مردان روش های مقابله ای هیجان مدار استفاده می کنند .

راه های مقابله ای هیجان مدار ، زمانی بهترین گزینه هستند که منبع استرس ، خارج از کنترل شخص باشد . تحقیقات نشان می دهند این روش ها در مقایسه با راهبردهای مسئله مدار تاثیر مثبت کمتری بر روی سلامتی دارند . به طور کلی افرادی که از روش هایی مثل پرخوری ، مصرف الکل یا مواد مخدر استفاده می کنند سلامت جسمی و روانی کمتری گزارش می کنند . چنین راهکارهایی به این علت بی اثر هستند که علت اصلی استرس را نادیده می گیرند .

روش های مقابله ای مسئله مدار

روش های مقابله ای مسئله مدار به افراد کمک می کنند تا به طور موثر به منبع فشار و استرس ، علل استرس ، روش های رها شدن از موقعیت استرس زا یا حذف منبع استرس ( مانند مشکلات شغلی ، تحصیلی ، مسائل مالی ، روابط بین فردی ، ابتلا به بیماری و ... ) فکر کنند . این افراد مسائل موجود و هم چنین راه حل های احتمالی مسئله را ارزیابی می کنند . سپس ، نسبت به انتخاب و به کار گیری راه حل مناسب ، موثر و کم عارضه اقدام می کنند .

از میان راه های مقابله ای مسئله مدار سالم و مثبت می توان به این رفتارها اشاره کرد : اولویت بندی کردن کار و برنامه ها ، مشورت کردن ، فکر کردن ، حل مسئله ، برنامه ریزی ، صبر و بردباری ، تلاش و کوشش . از میان راهبردهای مقابله ای مسئله مدار سالم و منفی می توان به این رفتارها اشاره کرد : چک بی محل کشیدن، استفاده از راه حل های مقطعی و سطحی ، سرقت ، کلاهبرداری و فریب دادن دیگران .

همیشه نمی توان از راه های مقابله ای مسئله مدار استفاده کرد . به عنوان مثال وقتی کسی می میرد ، استفاده از این روش ها ممکن است برای فرد سوگوار تاثیر زیادی نداشته باشد . پرداختن به احساسات ناشی از مرگ یک عزیز ، به روش های مقابله ای هیجان مدار احتیاج دارد .

روش های مقابله ای مسئله مدار برای همه افراد مولد نیستند . برای مثال ، همه افراد قادر به کنترل یک وضعیت نیستند یا یک وضعیت را قابل کنترل نمی دانند . به عنوان مثال ، افراد خوشبین ، انتظارات مثبتی از آینده دارند و به همین دلیل از روش های مقابله ای مسئله مدار بیشتر استفاده می کنند . در حالی که افراد بدبین ، بیشتر از روش های مقابله با استرس هیجان مدار استفاده می کنند .

 سخن آخر

تصور کنید که روز بدی را در محل کار خود می گذرانید و نمی خواهید رئیس خود را ببینید . می توانید ساعت ها و حتی یک روز از دیدن او خودداری کنید اما اگر روش ، روزها ادامه پیدا کنند نه تنها به شما کمکی نمی کند بلکه باعث افزایش استرس شما نیز می شود . به همین دلیل انتخاب روش های مختلف به منظور سازگاری با موقعیت های مختلف بسیار مهم است .

تا اینجا با انواع روش های مقابله با استرس و ابعاد منفی و مثبت آن ها آشنا شدید . شما می توانید بسته به مسئله ای که با آن مواجه شده اید بهترین و موثرترین راهکار را انتخاب کرده و در نتیجه از سلامت روان و جسم خود مراقبت کنید . از سوی دیگر ، بر خلاف تصور عموم ، استرس همیشه مسئله ای منفی نبوده و می تواند نتایج مثبتی برای افراد به همراه داشته باشد . این فشارهای روانی ، استرس خوب یا مفید نام دارند که با کلیک بر روی لینک زیر می تواند از جزئیات آن آگاه شوید .

منابع : 
کتاب استرس و راهبردهای مقابله با آن ، کتابچه وزارت بهداشت
سبک های مقابله با استرس در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان ، مریم نیکنامی و همکاران ، 1393

سوالات متداول

1- مقابله چیست ؟

این مفهوم به معنی روبرو شدن با موقعیت های تهدید آمیز با استفاده از افکار و اقدامات مختلف است که به جزئیات آن در مقاله بیشتر پرداخته شده است .

2- چند نوع روش مقابله ای وجود دارد ؟

این روش ها به دو دسته هیجان مدار و مسئله مدار تقسیم می شوند که می توان هم به صورت مثبت و هم به صورت منفی از آن ها استفاده کرد . برای آگاهی از جزئیات بیشتر می توانید مقاله را مطالعه کنید .

3- برای روش های مقابله ای هیجان مدار سالم چه مثال هایی وجود دارد ؟

ورزش و تحرک بدنی ، گردش و تفریحات سالم ، صدقه دادن ، تن آرامی و فعالیت های هنری برای فاصله گرفتن از مسئله می توانند نمونه هایی از این نوع روش های مقابله ای باشند که به جزئیات آن در مقاله بیشتر پرداخته شده است .