علل بیش فعالی

بیش فعالی یکی از اختلالاتی است که اسم آن حتما به گوشتان خورده است زیرا امروزه زیاد به کار برده می شود و کودکان زیادی به درست یا غلط تشخیص بیش فعالی می گیرند . امروزه بیش فعالی به فعالیت های حرکتی زیاد کودک اشاره دارد و مشکلات رفتاری دیگری نظیر نقص توجه و تکانشی بودن نیز در این کودکان مشاهده می شود . در زمینه علل ADHD نیز نظریات گوناگونی ارائه شده است که مشکل در بازداری پاسخ و عوامل زیستی از مهم ترین آنهاست هرچند که عوامل دیگر نیز بسیار تاثیر گذار می باشند . در ادامه این مقاله به بررسی علل بیش فعالی با نقص توجه یا ADHD  می پردازیم .

نقص در خود نظم دهی و بازداری

یکی از دلایل بیش فعالی نقص در بازداری پاسخ در این کودکان می باشد . این نظریه را برای اولین بار داگلاس (douglas) در سال 1988 ارائه داد . بنا بر این نظریه نقص در بازداری و نیز پاسخ های نابهنجار به پیامدهای رفتار موجب نقص در خود نظم دهی کودکان بیش فعال می گردد . الگوی دیگری نیز در مورد بازداری وجود دارد که بر مبنای کارکرد مغز می باشد . در این الگو دو سیستم مغز که به گونه ای متضاد عمل می کنند مورد توجه قرار گرفته اند : 

1. سیستم بازداری رفتاری که با اضطراب ارتباط دارد و از رفتار در موقعیت های جدید ، ترس آور و رفتارهایی که موجب تنبیه می شود بازداری می کند .
2. سیستم فعالیت رفتاری که به پاداش و فعالیت هایی که تقویت دریافت می کنند حساس است . 

طبق این نظریه سیستم بازداری رفتاری در کودکان ADHD  دچار نقص می باشد و همین امر موجب نقص در بازداری می گردد  و هم چنین بازداری رفتاری بر کارکردهای اجرایی و کنترل حرکتی تاثیر دارد . بازداری رفتاری شامل سه توانایی است : 

1. توانایی بازداری از پاسخ در برخی موقعیت ها 
2. توانایی بازداری از تدوام پاسخ 
3. بازداری با استفاده از استنباط از وقایع پیرامون 

کارکردهای اجرایی نیز شامل موارد زیر می باشد : 

1. حافظه کاری : اطلاعات را به گونه ای نگهداری می کند که امکان مورد توجه قرار دادن آن نیز وجود داشته باشد . 
2. گفت و گوی درونی : واکنش های ذهنی را بر اساس قواعد و آموزش ها برای تسهیل راهنمایی رفتار آماده می کند 
3. خود نظم دهی عواطف و انگیزه ها : امکان کنترل هیجان را فراهم می سازد 
4. بازسازی : امکان تجزیه و تحلیل تحارب و تفکر خلاق را مهیا می کند 

کارکردهای اجرایی به فرد کمک می کنند رفتارش را تنظیم کند و هنگامی که بازداری رفتاری دچار اختلال می گردد فرآیند خود نظم دهی نیز دچار اختلال گشته و آسیب می بیند .

وراثت

اغلب والدین با کودکان ADHD  اظهار می کنند که رفتار فرزندشان در دیگر اعضای خانواده نیز وجود دارد . خانواده های این کودکان در مقایسه با سایر کودکان میزان بالاتری از مشکلات روانی را نشان می دهند . مطالعات مربوط به فرزند خوانده ها و دوقلوهای همسان و غیرهمسان تاثیر احتمالی ژنتیک بر ADHD  را روشن می سازد ولی هنوز نیاز به مطالعات بیشتری در این زمینه وجود دارد . 

آسیب های هنگام تولد و زمان بارداری مادر

مطالعات انجام شده در این زمینه ارتباط بین نارسی و کم وزنی نوزادان ، مصرف الکل و مواد مخدر توسط مادر ، سیگار کشیدن مادر در بارداری و میزان ابتلای کودک به بیش فعالی را نشان داده اند . در پژوهشی که در امریکا انجام گرفت تعدادی از زنان باردار از ابتدای بارداری به مدت 14 سال مورد مطالعه قرار گرفتند و نتایج این مطالعه وجود رابطه بین مصرف الکل به هنگام بارداری توسط مادر و نقص در زمینه های توجه و توانایی سازماندهی کودک را تایید کرد .

نقص در سیستم عصبی 

این فرضیه بر این باور است که در تحریک پذیری سیستم اعصابی مرکزی افراد مبتلا به ADHD اختلالی وجود دارد و تحریک سیستم اعصاب مرکزی ممکن است با فعالیت حرکتی مفرط و نارسایی همراه شود . هم چنین مشاهده شده است که داروهای محرک در مورد بسیاری از کودکان مبتلا به بیش فعالی موثر واقع می شوند . این داروها بر برخی از انتقال دهنده های عصبی اثراتی می گذارد که به نوبه خود با میزان تحریک پذیری در رابطه است . فرضیه هایی نیز در مورد کمبود سروتونین ، نوراپی نفرین و دوپامین مطرح شده است .

رژیم غذایی 

تاثیر تغذیه بر بیش فعالی اگرچه مورد توجه مردم بوده است ولی از نظز متخصصان چندان مورد قبول واقع نشده است و پژوهش های معدودی ارتباط تغذیه و بیش فعالی را تایید کرده اند . 

محیط

یکی از عوامل محیطی تاثیر گذار میزان سربی است که وارد بدن می شود . میزان بالای سرب بر کارکاردهای بیولوژیکی ، شناخت و رفتار تاثیر می گذارد . طبق مطالعات انجام شده حدود 4 % از واریانس نشانه ها ی ADHD  را می توان به سطح بالای سرب نسبت داد . 

عوامل روانی و خانوادگی

اگرچه متغیرهای روانشناختی در بروز بیش فعالی همراه با نقص توجه در درجه اول قرار ندارند ولی در بروز آن نقش دارند . بی قراری و کسالت والدین ، طلاق والدین ، بی مهری نسبت به کودکان ، انتقاد زیاد از کودک ، کارکرد نامناسب خانواده ، محل زندگی و پرورش کودک از عوامل مهم خانوادگی هستند . البته طبق مطالعات انجام شده عوامل روانی اجتماعی سهم کمی در بروز بیش فعالی همراه با نقص توجه دارند و فقط 20 % از واریانس علل بیش فعالی را در بر می گیرند بیشتر این گونه می توان عنوان کرد که ADHD حاصل تعامل آمادگی زیست شناختی و متغیرهای روانی - اجتماعی و خانوداگی است . اگر نیاز به اطلاعات بیشتری در مورد علل بیش فعالی کودکتان دارید در کانال تلگرام روان شناسی کودک و نوجوان عضو شوید و یا با مشاوره تلفنی روانشناسی فیلیا تماس بگیرید تا از کمک مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی فیلیا استفاده کنید .

منبع : اختلالات رفتاری کودکان و نوجوانان ؛ دکتر محسن شکوهی یکتا ، دکتر اکرم پرند