تفاوت سازه های قرآن و روانشناسی
تاریخ خبر: 2020-07-13 09:27:10
نخستین همایش ملی قرآن و روانشناسی به صورت مجازی و با حضور آیتالله سیدمحمد غروی ، رییس پژوهشکده علوم رفتاری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ، محمود نیلی ، رییس دانشگاه تهران ، الهه حجازی ، رییس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران به همراه جمعی از پژوهشگران و متخصصان علوم قرآنی روانشناسی در دانشگاه تهران برگزار شد.
محمود نیلی ، رییس دانشگاه تهران در این همایش با بیان اینکه امروز در همه دنیا شاهد شیوع ویروس کرونا هستیم و طبیعتاً پیدا کردن راه حل برای مشکلات و مسائل آن ضروری است ، اظهار کرد : همه ما میدانیم دنیا مدتهاست که با سختی و دشواری بسیار برای پیروزی در مقابل این ویروس مقابله میکند و در این جریان قطعاً دانشگاه در ارائه راهکار مناسب در جهت مقابله با این ویروس ، نقش بسیار اساسی دارد .
وی افزود : ویروس کرونا به ما نشان داد که علم جایگاه ویژهای دارد و بدون اتکا به علم ، نمیتوانیم مشکلات و چالشهای جهانی را حل کنیم ، پدیده شیوع ویروس کرونا به ما نشان داد که مشارکت و همدلی یک امر بسیار ضروری است . همچنین شیوع ویروس کرونا به ما نشان داد که حضور ، مشارکت و اعتقادات مردم چه میزان برای مدیریت شرایط و حفظ آرامش و همچنین برای جلوگیری از توسعه بیماری مهم است .
رییس دانشگاه تهران با بیان اینکه دانشگاهها در این مدت سعی کردند به تعهدشان عمل کنند ، ادامه داد : اگرچه مسئولیت ارائه آموزش در جامعه خیلی پررنگ شد ، اما در کنار اینها ، دانشگاه از سایر مسئولیتهای اجتماعی خود غافل نشد و سعی کرد که نظرات کارشناسی خودش را در اختیار نهادهای مسئول و مردم قرار بدهد ، تا بتوان به نحو بهتری با این مشکل و بحران مقابله کنیم .
قرآن تفکر انسان را مورد توجه قرار داده است و باتوجه به آن سعی کرده است ضمن ارائه آموزشهای لازم و تربیتهای مناسب انسانی و اخلاق ، یک انسان مومن و متعهد بسازد ، طبیعتاً بخشی از روح و روان انسان در این زمینه بسیار موثر است.
نیلی با اشاره به اینکه فعالیتهای پژوهشی دانشگاه همچنان ادامه دارد ، گفت: برگزاری این کنفرانس نشان داد که دانشگاه وظایف خودش را فراموش نکرده است و از همه امکاناتش استفاده میکند تا بتواند به جامعه کمک کند ، این وظیفه قطعی دانشگاه است و در این میان ، موضوع کنفرانس هم بسیار باارزش و درخور است.
وی در ادامه با بیان اینکه قرآن در نگاه ما مسلمانان جایگاه ویژهای دارد و کتاب عمل و رفتار ماست ، گفت : روانشناسی در این شرایط حساس ، موضوع بسیار مهم و حساسی شده است ، چراکه میتواند برای مردم مهم باشد . نگاه قرآن به موضوع روانشناسی طبیعتاً موضوعی است که کارشناسان باید در خصوص آن نظر بدهند ، اما در یک نگاه کلی بهخوبی میتوان متوجه شد که قرآن تفکر انسان را مورد توجه قرار داده است و باتوجه به آن سعی کرده است ضمن ارائه آموزشهای لازم و تربیتهای مناسب انسانی و خلاق ، یک انسان مومن و متعهد بسازد ، طبیعتاً بخشی از روح و روان انسان در این زمینه بسیار موثر است.
رییس دانشگاه تهران اظهار کرد : قرآن به مفاهیم اسلامی از جمله دین ، امید ، ایمان ، اعتقاد به خدا ، توکل و محبت به والدین بسیار اهمیت داده است ، خداوند در قرآن از تزکیه و پاکسازی نفس سخن گفته است و همه اینها به شکلی با موضوع روح و روان انسان مرتبط می شود و اینجا نقشه روانشناسی موثر خواهد بود.
نیلی گفت: از آنجایی که انسان موجود بسیار پیچیدهای است و روانش این پیچیدگی را باعث شده است ، استعانت از آموزههای دینی و قرآنی میتواند ما را در این راه بسیار غنی کند ، معتقدیم که قرآن موارد بسیار ارزشمندی دارد که زمان بسیار زیادی طول خواهد کشید تا انسان به همه این موضوعات و مطالب پی ببرد ، این نشان میدهد که قرآن برای همه نسلها مفید است.
عملیاتی کردن سازههای روانشناسی در قرآن
در بخش دیگری از این همایش ، الهه حجازی ، رییس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران با بیان اینکه بسیار خرسندیم که این همایش متبرک شده به نام قرآن کریم در دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران برگزار میشود ، گفت : دانشکده ما یکی از قدیمیترین دانشکدههای علوم تربیتی کشور است و جا داشت که اولین همایش قرآن و روانشناسی در این مکان برگزار شود. ایده اولیه این همایش در سال ۱۳۹۸ ارائه شد و قرار بود در اردیبهشت ۹۹ به صورت حضوری برگزار شود ، اما به دلیل شرایط خاص کشور و شیوع بیماری کرونا ، این مهم محقق نشد ، اما پیگیریهای دبیر علمی همایش منجر به این شد که این همایش به صورت مجازی برگزار شود که تجربه جدیدی برای دانشکده ، دانشگاه و به طور کلی آموزش عالی کشور است و امیدوارم که با نیت خیری که برگزارکنندگان این همایش دارند ، همایش موفقیتآمیزی را شاهد باشیم.
وی ادامه داد : دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران یک ویژگی خاص دارد و آن توجه به مسئله دین و آموزههای دینی بوده است. از سال ۱۳۸۰، همکاران من به دنبال عملیاتی کردن سازههای روانشناسی در قرآن بودند و پیامد آن هم تولید ابزارهایی برای آزمونهای رواشناسی مذهبی، آزمون توکل و پرسشنامه دینداری است که بسیار موفق بوده و مورد توجه جامعه علمی قرار گرفت.
رییس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران تصریح کرد : همانطور که مستحضر هستید ، پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، اندیشمندان و متخصصان حوزه علوم تربیتی و روانشناسی به دنبال این بودند که با مطالعات مدون بتوانند چهارچوب مشخصی را برای مباحث روانشناسی فراهم بیاورند ، نتیجه این مطالعات و تلاشها ، ارائه چهارچوبهایی برای تعلیم و تربیت اسلامی و مشخص کردن جایگاه انسان در اسلام و همچنین روانشناسی اسلامی بود که بسیار هم موفق بودند ، اما در حوزه روانشناسی شاهد این هستیم که در دو دهه اخیر، همکاران من به مطالعه روانشناسی در خصوص آموزههای دینی و نقش آنها در سلامت روان پرداختهاند که نتیجه این موارد ، مطالعات و پژوهشهایی است که به نقش ایمان و معنویت و اخلاق در سلامت و بهداشت روان رسید و منجر به تدوین بستههای آموزشی و درمانی بر اساس آموزههای دینی شد.
شیوههای تهذیب نفس و درمان تربیت انسان در قرآن بیان شده است. خداوند این کتاب را راهنمای بشر قرار داده و به تفصیل به مورادی اشاره کرده است که این سازهها در روانشناسی مثبت هم مورد تأکید است.
حجازی اضافه کرد : مراجعه به قرآن و این همایش به طور خاص یک ویژگی اساسی دارد ، و آن این است که خداوند در قرآن کریم بر فطرت انسان و همچنین حالات مختلف روانی او تأکید داشته است ، همچنین شیوههای تهذیب نفس و درمان تربیت انسان را در قرآن بیان کرده است. در واقع مراجعه به قرآن از آن جهت اهمیت دارد که خداوند این کتاب را به عنوان یک راهنمای بشر قرار داده است و به تفصیل مورادی را در مورد بخشش ، عفو ، امید و صله رحم اشاره کرده است ، در واقع اینها سازههایی است که روانشناسی مثبت هم در آنها تأکید شده است ، و لذا در قرآن میبینیم که خداوند انسانها را به خودتنظیمی فرا میخواند ، و این نیز از سازههای مهمی است که به عنوان تنظیم هیجان ارائه شده است.
وی با اشاره به اینکه خداوند در قرآن کریم درباره مراحل تحول انسان از بحث خودتنظیمی غیرارادی تا بحث خودتنظیمی ارادی میپردازد ، گفت: این بحثی است که امروز هسته اصلی نظریههای تحول انسان را شکل میدهد . خداوند در قرآن کریم انسان را بر خودشناسی عاملیت و همچنین عزت نفس تأکید میکند ، اینها در واقع همان سازههایی هستند که امروز در روانشناسی بر آنها تأکید میشود ، خداوند در قرآن کریم در مورد خانواده و روابط بین زن و شوهر و روابط بین خانواده صحبت میکند و ما امروز میبینیم که خانواده اساس یک جامعه را تشکیل میدهد ، بنابراین چیزی که اهمیت دارد و قرآن به آن تأکید میکند ، این است که در قرآن به بحث تفاوتهای فردی میرسیم.
رییس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران گفت : بهطور کلی میتوانیم بگوییم یک تفاوت اساسی بین سازههای قرآن و سازههای روانشناسی وجود دارد و آن این است . قرآن به یک نیروی جاودانه ، یعنی خدای متعال متصل است و همین نیروی جاودانه باعث آرامش و سکون در زندگی ما میشود. به همین دلیل است که ما امیدواریم روانشناسی بومی ایران با تأکید بر آموزههای دینی بتواند جایگاه خودش را در این عرصه باز کند ، لذا امیدواریم با این همایش و ارائه مقالات ارزندهای که در آن ارائه میشود ، بتوانیم پیشنهادات بسیار خوبی را برای راهی که آغاز شده است ، داشته باشیم و بتوانیم به درک کاملی از آموزههای روانشناسی در قرآن دست پیدا کنیم و دستاوردهای این همایش برای جامعه علمی و دینی ما مهم و با اهمیت باشد .
منبع : میگنا