شناسایی ماهیت پیچیده خشونت عاشقانه

خشونت عاشقانه یا خشونت خانگی؛ خشمی است که در روابط زوجین و با پرخاشگری نمود پیدا می‌کند. خشونت در روابط زناشویی تاثیرات مخرب و بلندمدتی دارد ولی معمولا از سوی زوجین نادیده گرفته می‌شود.

از منظر محققان؛ اقداماتی مثل «داد زدن»، «سیلی زدن» و «تنه زدن» از روی خشم، به عنوان سواستفاده و یا پرخاشگری فیزیکی محسوب می‌شود. همچنین رفتارهای کنترل‌گرانه‌ای که با هدف ایجاد آسیب جسمی و یا هیجانی، انجام می‌شوند نیز به عنوان این نوع خشونت شناخته می‌شوند.

دقیق‌ترین نرخ همسرآزاری در کشور، مربوط به یک پیمایش ملی است که در سال ۱۳۸۳ توسط وزارت کشور انجام شده است. نتایج این پیمایش نشان داد که ۶۶ درصد از زنان ایرانی از ابتدای زندگی مشترک خود حداقل یک‌بار مورد خشونت قرار گرفته‌اند.

با توجه به این موضوع پژوهشگران روان‌شناسی، با انجام یک مطالعه مروری، علت‌های خشونت در روابط عاشقانه را مورد بررسی قرار دادند. منا صمدزاده؛ دانش‌آموخته دکتری گروه روان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، خدابخش احمدی؛ دانشیار مرکز تحقیقات علوم رفتاری دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله و علیرضا کیامنش؛ دانشیار گروه روان‌شناسی دانشگاه خوارزمی، در این مطالعه مشارکت داشتند.

این مطالعه به صورت مرور سیستماتیک و سازمان‌یافته انجام شد و پژوهشگران تمام مطالعاتی که در بازه زمانی ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۸، از جوانب مختلف به موضوع پرخاشگری زوجین پرداخته‌اند، را مورد بررسی قرار دادند. ۶۴ مطالعه شامل ۲۵ مقاله ایرانی و ۳۹ مقاله خارجی که دارای معیارهای این مطالعه بودند، برای بررسی انتخاب شدند.
نتایج این مطالعه نشان داد که سه دسته «عوامل فردی»، «عوامل بین‌فردی» و «عوامل غیرفردی» در پرخاشگری عاشقانه دخیل است.

در این مطالعات بیان شده که عوامل فردی که سبب پرخاشگری عاشقانه می‌شوند، شامل: تجربه و مشاهده خشونت در کودکی، نقص در رفتار جراتمندانه، وجود اختلالات روان‌شناختی، داشتن خصلت خشم در مردان، نقص در همدری، الگوی شناختی، کم‌سن بودن زن، ضعف در هوش هیجانی، نقص در حل مسئله و اعتیاد است.

در خصوص علل بین‌فردی، مطرح شده که عواملی مثل نقش‌های جنسیتی، ارزش‌های مردسالارانه، جدل برای قدرت بیشتر، سبک‌های دل‌بستگی، عدم مهارت در حل تعارض و ... در روابط عاشقانه باعث پرخاشگری می‌شوند.
در خصوص علل غیرفردی و یا بافتی پرخاشگری عنوان شده که تحصیلات و درآمد پایین‌تر مردان، ضعف حمایت خانوادگی و اجتماعی از زنان، دخالت خویشاوندان، ازدواج اجباری، مشکلات اقتصادی، چند همسری و سابقه محکومیت کیفری در مرد، در پرخاشگری مردان موثرند. طبق بررسی‌های این مطالعه، این دسته عوامل بیشتر مورد توجه پژوهشگران ایرانی بوده است.

پژوهشگران این مطالعه معتقدند که خشونت بیشتر از آن‌که به عنوان یک موضوع تک بعدی در نظر گرفته شود، باید آن را به عنوان یک خصیصه روانی-رفتاری با ماهیت پیچیده در نظر گرفت که نیازمند مداخله در سطوح مختلف فردی، فرهنگی و اجتماعی است.

همچنین این محقیق می‌گویند که نقش عوامل ساختاری و کارکردی در تبیین پرخاشگری زوجین در مطالعات خالی است و باید در مطالعات آینده با آن توجه بیشتری شود.

منبع: میگنا